Dikkat Ödev Zamanı

Bir çocuk babasına sormuş:
– Baba! İnsanları yapmadığı bir şey için suçlamak doğru mu?

Babası:
– Elbette hayır! demiş.

Çocuk kararlı bir şekilde,
– İyi o zaman ben ödevimi yapmadım demiş.

Çevrenize baktığınızda ödev yapma alışkanlığı konusunda çocukları ile sıkıntı yaşayan anne babalar görebilirsiniz. Çocuklar bazen ödevlerini yaparken zorlandıkları için bazen de çalışma alışkanlıkları henüz gelişmediği için ödevlerden uzak durmayı tercih edebilirler.

Ödevlerin gerekliliği ve yararları eğitimciler tarafından pek çok teoriye göre ele alınarak incelenmiştir. Öğrenme teorilerinin başlıcalarından olan “Yapılandırmacı Eğitim” ve Benjamin Bloom’un “Eğitim Amaçları Taksonomisi”ne göre, ödevler öğrenme süreçlerine olumlu katkı sağlamaktadır.

Yapılandırmacı eğitim teorisi yeni bilgilerin, önceden yapılanmış bilgilerin üzerine inşa edildiğini savunur. Bu teoriye göre öğrenme, var olan öğrenmelerle yeni öğrenmelerin arasında bağ kurmayı ve her yeni bilgiyi var olanlarla bütünleştirmeyi gerektirir. Bu nedenle öğrenme sürecinde etkin rol öğrenene aittir.

Ödev okul dışında, öğretmenden bağımsız olarak tamamlanması gereken bireysel bir aktivitedir.

Öğrencinin düşünmesine, sorgulamasına ve bilgiyi yapılandırmasına olanak verir. Böylece öğrenme, öğrenci temelli hale gelir.

Bloom’un Eğitim Amaçları Taksonomisi ise, bilişsel süreçlerin en basitten en karmaşığa doğru 6 beceriden oluştuğunu söyler. Bunlar, bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme olarak adlandırılır.

Bloom’a göre, verilen ödevler, çeşidine bağlı olarak öğrenilen bilgiyi tekrar etme olanağı sunar ve aşağıda yer alan 6 beceri alanının gelişmesini sağlar. Örneğin, İngilizce dersinde öğrenilen sözcükleri cümlede kullanmaya yönelik bir ödev basit bir sorgulama süreci oluştururken, Türkçe dersinde bir roman eleştirisi yazma ödevi daha karmaşık bir sorgulama sağlar ve daha karmaşık beceri alanlarını geliştirir.

BECERİ	TANIM
Bilgi	Bilgiyi hatırlama “Ne?, Nerede?, Ne zaman?, Kim?, Kim tarafından?, Ne kadar?” gibi sorular bilgi düzeyinde düşünmeyi sağlayan soru örnekleridir.
Kavrama	Anlamı kavrama, bir kavramı başka sözcüklerle ifade etme “En önemli düşünce nedir?, Daha sonra ne olacak?, Buna ne(ler) neden oldu?, Benzerlikler nelerdir?, Bu duruma örnek verebilir misin?, Farklılıklar nelerdir?” gibi sorular anlamaya yönelik düşünmeyi sağlayan sorulardır.
Uygulama	Bilgi ya da kavramı farklı bir bağlamda kullanma “Kaç tane?, Hangisi?, Nedir?, Nasıl çözülür?, Nasıl uygulanır?” gibi soru ifadeleri uygulamaya yönelik düşünmeyi sağlar.
Analiz	Tamamen anlamak için bilgi ya da kavramları parçalara ayırma “Niçin?, Nasıl bir metot kullanılıyor?, Sonuçlar için hangi nedenler gösteriliyor? Yazar neye inanıyor? (bakış açısı nedir?), Hangi kelimeler duyguya da önyargı içeriyor? Verilen kanıt sonucu destekliyor mu? Sonuç, veriler ve düşüncelerle destekleniyor mu? ” gibi sorular analitik düşünmeyi sağlayan soru örnekleridir.
Sentez	Yeni bir ürün oluşturmak için fikirleri bir araya getirme “Nasıl geliştirebiliriz? Ne olur? Ne olurdu? Nasıl çözebiliriz?” gibi sorular sentez düzeyinde düşünmeyi sağlayan soru örnekleridir.
Değerlendirme	Belirlenmiş bir ölçüt ya da nedene göre, konunun, materyalin değerini belirleme, yargıya varabilme veya karar verebilme “Resimdeki masal kahramanlarının hangi davranışlarını doğru, hangi davranışlarını yanlış buluyorsun?, Resme bakarak oyunun beğenilip beğenilmediği hakkında neler söylenebilir?, Sence tiyatro izlemenin faydaları nelerdir?” gibi sorular değerlendirme kapsamındadır.

Bu açıdan bakıldığında, farklı becerileri geliştirmeye yönelik olarak ödevlerin kendi içlerinde miktarına, amacına, geliştirdiği beceri alanına göre farklı kategorilerde incelendiğini görürüz. Tüm bu kriterleri göz önünde bulundurarak ödevleri 3 ana başlıkta toplayabiliriz:

Günlük ödevler: Derste işlenecek konuya ön hazırlık olması ya da konu işlendikten sonra konunun pekiştirilmesi amacıyla verilen kısa süreli çalışmalardır.

Proje Ödevleri: Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak istedikleri bir konuda araştırma ve yorum yapmaları, yeni bilgilere ulaşmaları, özgün düşünce üretmeleri ve çıkarımlarda bulunmaları amacıyla ders öğretmeni rehberliğinde yapılan çalışmalardır.

Performans Görevleri: Programda öngörülen eleştirel düşünme, problem çözme, okuduğunu anlama, yaratıcılığını kullanma, araştırma yapma gibi öğrencinin bilişsel, duyuşsal, psikomotor alanlardaki becerilerini kullanmasını, geliştirmesini ve bir ürün ortaya koymasını gerektiren, öğretmen rehberliğinde yapılan görevlerdir.

Ödevin Kazandırdıkları

Başarı gün boyu tekrar edilen ufak çabaların toplamıdır.
– Robert Collier

Sorumluluk Bilincini Geliştirir

Sorumluluk, bireyin üzerine düşen görevleri yerine getirmesi, kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarım üstlenmesi ve başkalarının haklarına saygı göstermesidir. Sorumluluk sahibi çocuklar, etkili plan yapar, zamanı iyi kullanırlar.

Sorumluluğu öğrenmek de diğer beceriler gibidir aslında. Çocuğunuz ne kadar çok deneme yaparsa bu konuda o kadar başarılı olur. Çocuğunuza evde kendi ile ilgili sorumluluklarını yapması için uygun ortam yaratmazsanız onun kendi başına ders çalışmasını, çanta hazırlamasını, okul malzemelerini eksiksiz getirip, zamanını iyi planlamasını beklemeniz uygun olmayacaktır. Sorumluluk alma davranışı eğitim yaşamı içerisinde ev ödevlerini zamanında ve öğretmenin istediği kalitede yerine getirmek, sabırlı olmak, yaşamını planlamak olarak kendini gösterir. Ev ve okul yaşantısı içerisindeki sorumlulukların bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlı olduklarını unutmamak gerekir.

Kalıcı Öğrenme Sağlar

Yapılan bir araştırmaya göre öğrenciler;

Okuduklarının %10 unu;
İşittiklerinin %26 sını;
Gördüklerinin %30 unu;
Görüp işittiklerinin %50 sini;
Söylediklerinin %70 ini;
Yapıp anlattıklarının %90 nını akıllarında tutuyor.

Bunun yanı sıra araştırmalar, insanların 20 dakika içinde öğrendiklerinin yarısına yakın bir bölümünü, bir saat içerisinde ise %80’nini unuttuğunu gösteriyor.

Araştırma sonuçlarının da gösterdiği gibi, öğrenmenin oluşumundan hemen sonra, unutmanın önüne geçebilmek için, öğrencinin alıştırma, proje gibi ödevler yoluyla düzenli tekrarlar yaparak edindiği bilgiyi kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya geçirmesi gerekmektedir.

Çalışma Alışkanlığını Destekler

Çocuğunuz ödevini gereken dikkati vererek, özenle yaptığında o ödev gerçek amacına ulaşmış olur. Ancak ödevi hazırlamak kadar onu beklenen kalitede ve zamanında sunmak da önemlidir. Özenle hazırlanan ödev çocuğunuza, anlatılan konu ile ilgili bilgilerini pekiştirme olanağı verirken yaşama dair pek çok beceriyi de kazanmasını sağlar. Yapılan araştırmalar öğrencilerin organize olma becerilerinin ödev yapma alışkanlığına bağlı olarak geliştiğini göstermektedir. Organize olma becerisine paralel olarak hedef belirleme, hazzı erteleyebilme, zaman yönetimi ve plan yapabilme becerilerinin geliştiği de görülmektedir.

Unutulmamalıdır ki, bu beceriler öğrencilere yalnızca okul döneminde değil, tüm yaşamları boyunca gerekli olacaktır. Örneğin, okul döneminde ödevleri yapmamak için gerekçeler bulan, sorumluluğunu aksatan ya da sık hatırlatmalara ihtiyaç duyan bir öğrenci yetişkin olup iş yaşantısına atıldığında devamlı kendisine işi hatırlatılan, zamanı planlamakta zorluk çeken, iş saatleri içinde çalışmasını bitiremeyen bireylere dönüşebilir.

Okul Ve Ev Arasında Bağlantı Sağlar

Verilen ev ödevleri sizlere çocuklarınızın öğrenme deneyimlerini gözlemleme ve izleme şansı tanımış olur. Bu aynı zamanda, çocuklarınızın akademik yaşamlarında yer almanız için yapılan bir çağrıdır.

Cooper (2007) yapmış olduğu araştırmada ailelerin ödevlere 3 farklı şekilde müdahale ettiğini söylemiştir:

Birlikte yapmak
Rehberlik etmek-yol gösterici olmak
Kontrol etmek

Bu süreci kendi öğrencilik yaşamınızın bir tekrarı gibi görmeden müdahalenizin sınırlarını belirlemeniz ve denetleyen-rehberlik eden kişi olarak süreçte kalmanız uygun olacaktır. Ödev yapma sürecindeki müdahalenizi çocuklarınızın ihtiyaçlarına göre şekillendirmelisiniz. Ödevini yaparken doğruyu bulmakta zorlanan çocuğunuza “yol göstermek” destekleyici bir tutum olurken, ödevini tamamlama konusunda yeterli olan bir çocuk için ödevi “birlikte yapmanız” çocuğunuzun bilgi ve becerilerini yansıtmasına engel olacak ve motivasyonunu azaltabilecektir. Bu nedenle bu çocuklarda yalnızca ödevleri kontrol etmeniz yeterli olacaktır. Bu müdahalede beklenen, ödevin içerik olarak kontrolünü yapmanız değil, dışarıdan bir gözle süreci izleyerek gereken durumlarda yardımcı olmanızdır.

Ailelerin Ödev Konusunda Karşılaştığı Zorluklar

Yaşa Göre Ebeveyn Desteği

Çocuğunuzun hangi yaş grubunda olduğuna bağlı olarak müdahale şekliniz ve desteğiniz değişebilir ancak değişmeyecek önemli bir nokta şudur ki, hangi yaşta olursa olsun ödevi çocuğunuzun yerine yapmak ona yardım etmek değildir!

5-8 yaş arası:

Bu yaş döneminde çocuğun ödevi olup olmadığını mutlaka kontrol etmek ve hangi saatler arasında çalışması gerektiğini ona anlatmak ödev yapma alışkanlığını kazanmasında destek olur. Çocuğun okula başladığı ilk yıl ödevlerdeki soruları ve yönergeleri anlaması için bir büyüğünün metni ona okuması gerekebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, çocuğu soruların yanıtlarını kendisinin bulması için teşvik etmektir. İlk soruları birlikte yapıp anlamasını sağlamanız ödevin geri kalan kısmını tamamlamakta kendine olan güveninin artmasına yol açacaktır. Çocuğunuzu, çabalarından dolayı takdir etmeniz ödevlerini beklentilerinize uygun olarak yapması konusunda motive edecektir. Okuma-yazma ve anlama becerilerinde gelişmeye başladığında birlikte geçirilen çalışma zamanını azaltmanız “tek başına” ödev yapma alışkanlığı geliştirmesinde ona yardımcı olacaktır.

8-11 yaş arası:

Bu yaş dönemi için çocuğunuza ödevini yapabileceği uygun çalışma ortamı sunmak ve sadece ödevini yapıp yapmadığı kontrol etmek yeterlidir. Yalnızca çocuk soru sorduğu zaman destek olmak daha doğru bir yaklaşımdır. Çocuğunuzun ihtiyaçlarını, öğrenme hızını göz önünde bulundurarak birlikte bir çalışma programı hazırlayabilirsiniz. Örneğin uzun süre dikkatini toplamakta zorluk çeken bir öğrencinin sık aralıklarla mola vererek ders çalışması uygundur. Bu program sayesinde organize olma ve zamanını iyi kullanma becerilerini geliştirebilirsiniz.

Bu yaş döneminde çocuğunuzun ödevini kontrol ederken bir hatası varsa bulup göstermek yerine tekrar gözden geçirmesini önererek hatasını kendisinin bulmasını sağlamak onun farkındalığını arttıracaktır.

11 yaşından sonra:

Çocuğunuz artık kendi başına ders çalışabilmelidir. Bu dönemde çocuğunuzla birebir ders çalışmak yerine belli aralıklarla çalışmalarını kontrol etmeniz daha uygun olacaktır. Çalışma alışkanlıkları ile ilgili gördüğünüz sıkıntılarda ona geri bildirim vererek çalışma yöntemi konusunda öneriler sunabilirsiniz. Arkadaşlarından da destek isteyebileceğini hatırlatabilirsiniz. En önemlisi hangi konuda güçlük çekiyorsa bu ihtiyacına yönelik olarak destek vermeye hazır olduğunuzu hissettirebilirsiniz.

Anne Babaların Yaptıkları Hatalar:

Anne babalar ev ödevi konusunda yaşanan sorunlar için bazen anlık çözümler bulmaya çalışırlar. Bu çözümler yaşanan sorunu o anda giderebilir ama uzun vadede ödev yapma alışkanlığının yerleşmesini engeller. Yapılması gerekenlerle birlikte yapılmaması gerekenleri bilmek de ödev yapma alışkanlığını kazandırma konusunda önemlidir.

Sık sık derse başlaması gerektiğini hatırlatmayın.
Yapılmayan ödevlerin gerekçelerini öğretmenlere bildiren siz olmayın.
Ödevlerindeki eksiklikleri siz tamamlamayın.
Ödevlerini sık sık hatırlatmayın.
Ödevlerini sık unutuyorsa sonuçları yaşamasına izin verin.
Ders çalışacak diye kendi yaşam akışınızı bozmayın.
Ödev yapmayı pazarlık konusu haline getirmeyin.
Ödev yaparken sürekli onun yanında olup her aşamada müdahale etmeyin.
Ödev yapmakta sorunu varsa uzun nutuklar çekmek yerine birlikte çözüm yolları arayın.
Ödevini hiçbir zaman onun adına yapmayın.

Ödev Alışkanlığını Kazandırmak İçin Yapabilecekleriniz

Ödevlerin önemini anlamasına yardımcı olun:

Anne-babaların ev ödevine verdiği önem, çocuğun ödev sorumluluğuna bakış açısını şekillendirir. Çocuğunuz ödevlerin sizin için önemli olduğunu hissederse çalışmalarında daha fazla çaba harcar. Ödev yapma konusunda bazı sorunlar yaşanıyorsa, farkında olmadan çocuğunuza ödevlerle ilgili olumsuz mesajlar veriyor olabilirsiniz. Örneğin; “Ne saçma bir ödev! ”, “Ödev yapmak gerçekten bana da çok anlamsız geliyor.”, “Ödevlerin bir katkısı olduğuna asla inanmıyorum”, “Okul gereğinden fazla ödev veriyor.” gibi.

Zamanı planlamasına destek olun:

Anne babalar, çocuklarının ödeve başlaması ve zamanında tamamlaması konusunda sorun yaşadıklarını ifade ederler. Özellikle küçük yaş grubundaki çocuklar onlara keyif veren aktivitelere daha çok zaman ayırarak ödev sorumluluklarını erteleyebilirler. Bu noktada çocuğunuzla birlikte bir çizelge oluşturmanız onun zamanını daha verimli kullanmasına yardımcı olur. Yapacağınız planlamada çalışma sürelerini çocuğunuzun yaşına, dikkat süresine ve ilgisine göre ayarlamak çalışmanın kalitesini arttırır. Örneğin çocuğunuzun dikkati çabuk dağılıyorsa 30-35 dakikalık çalışma süreleri yerine 15-20 dakikalık çalışma süreleri ayarlamak uygun olacaktır.

Uygun bir çalışma ortamı hazırlayın:

Ödevlerini etkin bir biçimde yapabilmesi için uygun ve sakin bir çalışma ortamı sağlanması, gerekli malzemelerin de temin edilmesi gereklidir.

Okuldaki öğrenme süreçlerini izleyin:

Öğretmenler, anne-babalar için çocuklarıyla ilgili her konuda rehber kişi durumundadır. Bu nedenle, düzenli aralıklarla çocuğunuzun öğretmenleriyle görüşün. Çocuğunuzun ev ödevleri konusundaki tutumu ile ilgili bilgi verin. Öğretmenlerin beklentilerini öğrenin. Çocuğunuza ev ödevlerinde nasıl yardımcı olabileceğiniz konusunda fikir alın. Çocuğunuz sık sık ödev verilmediğini iddia ediyorsa, öğretmenleri ile kuracağınız bu iletişim gerçekleri öğrenmenize de katkı sağlayacaktır.

Çocuğunuzu övün:

Çocuğunuza kazandırmaya çalıştığınız sorumluluklar onların çabasını görüp, takdir etmenizle anlam kazanır. Onu takdir ettiğinizde motivasyonunun da arttığını görürsünüz. Ödevlerine ve okulda öğrendiklerine karşı ilgisiz kalırsanız veya aşırı baskıcı bir tutum sergilerseniz, onun okul yaşantısına ve bunun bir parçası olan ev ödevlerine karşı olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olabilirsiniz.

Yardım istediğinde erişilebilir ve destekleyici olun:

Öncelikle her yardım çağrısının gerçek bir yardım ihtiyacından kaynaklanmayabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Bazen çocuklar kendi başlarına yapabilecekleri halde zorlandıkları ilk anda destek arayışı içine girebilirler. Kendi başına aşabileceği bu güçlüklerde de birebir yardım etmeye başladığınızda çocuğunuz sorumluluk konusunda sizin desteğinize bağımlı bir noktaya gelmeye başlar. Bu nedenle çocuğun ödevinde verilecek destek her zaman yönlendirme, yol göstermeye yönelik olmalıdır. Yapılması gereken; bir proje hazırlarken uygun kaynakları seçmesine yardımcı olmak, ödeve nereden başlayacağı konusunda yol göstermek, uzun zaman alacak bir ödeve başlarken zaman planlaması yapmasına destek olmak, ödevle ilgili paylaşımlarında onu dinlemektir.

Hiç kimse başarı merdivenlerini elleri cebinde tırmanmamıştır.
– J. Keth Moorhead

Ev ödevlerini kontrol edin:

Çocuğunuzun ödevlerini kontrol etmeniz onun öğrenme sürecine duyduğunuz ilgiyi ortaya koyar. Ödevlerin teslim edilmeden önce birlikte gözden geçirilmesi çocuğunuzun eksiklerini görmenize ve çocuğunuzun da yaptığı hatayı bularak düzeltmesine olanak sağlar. Ayrıca çocuğunuzun ödevlerini kontrol ederek, aldığı sorumluluğu ne şekilde yerine getirdiğini izlemiş ve böylece çabasını da takdir ederek özgüvenini ve öz disiplinini geliştirmesine yardımcı olursunuz.

İyi bir örnek olun:

Çocuğunuza okulda öğrendiği ve ödevlerle pekiştirdiği bilgi ve becerilerin yetişkin yaşamında önemli olduğunu hissettirin. Sizi kitap, gazete okurken görmesine, ajanda kullanmanın gününüzü planlamayı kolaylaştırdığını fark etmesine, matematiği günlük yaşamda da kullandığınıza tanık olmasına olanak verin.

Ödevler hakkında konuşun:

Ödevleri hakkında çocuğunuzla konuşmanız, sorular sormanız onun ödevleri üzerinde düşünmesini, etkin bir planlama yapmasını, unuttuklarını hatırlamasını sağlar. Aşağıdaki soruları kullanarak bu süreci etkinleştirebilirsiniz:

Ne yapman gerektiğini tam olarak anladın mı?
Bu ödevi nasıl yapacağını anlamak için yardıma ihtiyacın var mı?
Ödevi yapmak için gerekli tüm materyallere sahip misin?

Unutmayın ki, ödevler okul ve aile arasında işbirliği sağlandığında gerçek amacına ulaşır. Bu süreçte tüm çözüm arayışlarınıza rağmen sıkıntılarınız devam ediyorsa, bir uzmandan veya okuldaki psikolojik danışmanından destek isteyebilirsiniz.

Yazan:
Berna Şahin
Psikolojik Danışman

Hülya Seferoğlu
Psikolojik Danışman